In de bijlage ‘De Huid’ van De Telegraaf vertelt dermatoloog Menno Gaastra over huidkanker en de aanpak van melanomen, de meest agressieve en snelgroeiende vorm van huidkanker. Vroege ontdekking en snelle behandeling is bepalend voor de overlevingskans.
Eén op de zes mensen krijgt huidkanker. Bij tien procent daarvan gaat het om melanoom, de meest agressieve en snelgroeiende vorm. Vroege ontdekking en snelle behandeling is bepalend voor de overlevingskans.
Hoe eerder je huidkanker ontdekt, des te beter de behandelmogelijkheden en de prognose”, vertelt Menno Gaastra, dermatoloog en woordvoerder van de Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie. “Dat geldt voor alle vormen van huidkanker maar zeker voor melanomen. Die kunnen namelijk in heel korte tijd uitzaaien naar lymfeklieren en organen.”
Basaalcelkanker, plaveiselcelkanker en melanoom
Er zijn verschillende soorten huidkanker. “De meest voorkomende zijn basaalcelkanker en plaveiselcelkanker. Tachtig procent van de mensen met huidkanker hebben basaalcelkanker. Het is kanker, maar zaait in de meeste gevallen niet uit en je gaat er geen seconde eerder dood van. Het is prima behandelbaar, simpelweg door het weg te snijden. Plaveiselcelkanker kan wel uitzaaien maar is door chirurgisch ingrijpen ook heel goed te behandelen. Melanoom is de meest agressieve vorm van huidkanker en vereist snelle en adequate behandeling.”
ABCDE
Om melanomen te herkennen, wordt de ABCDE-regel gehanteerd. A staat voor asymmetrie. B voor begrenzing, C voor kleur (color), D voor diameter en E voor evolutie. “Als een pigmentvlek of moedervlek niet symmetrisch is, een grillige vorm of meerdere kleuren heeft, groter is dan 0,5 cm en/of groeit in omvang of dikte, dan kan dat wijzen op een melanoom. Maak in dat geval direct een afspraak met je huisarts en vraag om verwijzing voor de afdeling dermatologie.”
Vier stadia
Die haast is geboden omdat zeker bij een melanoom behandeling in een zo vroeg mogelijk stadium belangrijk is. “Er zijn vier stadia”, legt Gaastra uit. “In stadium 1 is sprake van een oppervlakkige tumor zonder celdelingen in de binnenste laag van de huid. Bij stadium 2 is de tumor door de opperhuid gegroeid. Zodra er uitzaaiing is naar de lymfeklieren wordt gesproken over stadium 3. Zijn de melanoomcellen ook doorgedrongen tot andere organen dan gaat het om stadium 4.”
Onderzoek en behandelmogelijkheden
De dermatoloog is specifiek opgeleid om alle vormen van huidkanker te herkennen en werkt samen met de afdelingen chirurgie, oncologie en pathologie. Het eerste wat wij doen is vaststellen of we te maken hebben met een melanoom. Als het een melanoom is volgt een operatie bij de chirurg waarna bepaald kan worden welk stadium melanoom de patiënt heeft. Dat gebeurt door onderzoek van de tumor en van het tumorweefsel. Stadium 3 en 4 patiënten kunnen worden behandeld met orale doelgerichte therapie of immuuntherapie. De behandeling van stadium 3 patiënten is nieuw en sinds enkele maanden in Nederland beschikbaar.
Orale doelgerichte therapie en immuuntherapie
Ongeveer de helft van de mensen met een melanoom blijkt een mutatie te hebben in de genen, het zogenaamde BRAF-gen. Door deze mutatie wordt het eiwit BRAF overgeactiveerd en ontstaat er overmatige celgroei. Doelgerichte medicijnen remmen dit eiwit af en zorgen zo voor remming van de groei van de kankercellen. Immuuntherapie zorgt ervoor dat het lichaam melanoomcellen als kwaadaardig herkent, waarna het eigen afweersysteem de micrometastasen opruimt.
Beide behandelingen leveren winst op want er wordt voorkomen dat de tumorcellen zich verder verspreiden door het lichaam. Mensen die eerder ongeneeslijk ziek waren kunnen dankzij de wetenschappelijke innovatie nu zelfs genezen van melanoom. Dat is een enorme winst want zo voorkom je dat de tumorcellen zich verder verspreiden door het lichaam. Mensen die eerder ongeneeslijk ziek waren, kunnen dankzij deze wetenschappelijke innovatie nu zelfs genezen van melanoom.”
Intraveneus of oraal
Beide behandelingen laten een vergelijkbaar effect zien. In overleg met de arts kan bepaald worden wat het best past bij de situatie van de
patiënt, waarbij de voorkeur van de patiënt een belangrijke rol speelt. Intraveneuze immuuntherapie wordt uitsluitend gegeven in het ziekenhuis. “Dat is nodig omdat het gaat om een medicijn dat uitsluitend via een infuus kan worden toegediend”, legt Gaastra uit. “De doelgerichte therapie kan oraal worden gegeven. Het zijn pillen die de patiënt thuis kan nemen. Voor mensen die een infuus vervelend vinden of de voorkeur geven aan thuisbehandeling is dat natuurlijk veel prettiger. Bovendien zijn de bijwerkingen van doelgerichte therapie aanzienlijk milder.”
Progressie voorkomen
Eerder werden de therapieën alleen ingezet in stadium 4 als al sprake was van uitzaaiingen naar andere organen. “Maar deze vorm van huidkanker wil je liefst in een zo vroeg stadium aanpakken. Dat dit nu mogelijk is, is van groot belang voor de overlevingskans. Je kunt nu progressie naar stadium 4 zelfs voorkomen.”
Behandeldoel
“Bij stadium 3 is het doel om na de operatie de kans op terugkeer van de ziekte te verkleinen”, stelt Gaastra. “Is daar toch sprake van, dan kan dezelfde of een andere therapie worden ingezet om de ziekte te lijf te gaan. Bij stadium 4 kan de therapie helpen om de ziekte af te remmen, de tumoren te doen slinken of zelfs te laten verdwijnen. Is genezing niet meer mogelijk dan is het doel het leven te verlengen met behoud van een optimale kwaliteit van leven. Dankzij de voortdurende ontwikkelingen op het gebied van de doelgerichte therapie en de immuuntherapie lukt dat steeds beter.”
Menno Gaastra is dermatoloog bij Centrum Oosterwal, Noordwest Ziekenhuisgroep en Huid Medisch Centrum en woordvoerder Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie (NVDV)
Bekijk hier het artikel geschreven door Petra Lageman in de bijlage 'De Huid' van 4 juli 2019
https://www.planethealth.nl/huid/agressievere-aanpak-melanomen/
